Aerodrom Sarajevo je jedan od najprometnijih i najmodernijih aerodroma u Bosni i Hercegovini, koji svake godine opsluži više od milion putnika. Ali, da li ste znali da je ovaj aerodrom imao veoma bogatu i zanimljivu historiju, koja seže još od 1930. godine? U ovom članku ćemo vam otkriti neke od najzanimljivijih stvari i priča o aerodromu u Sarajevu, koji je jedan od najstarijih i najvažnijih aerodroma u regiji.
Prvi letovi iz Sarajeva
Priča o sarajevskom aerodromu počinje još davne 1930. godine, kada je uvedena avio linija Beograd-Sarajevo-Podgorica koja je saobraćala tri puta sedmično. Od tih vremena do danas, aerodrom je mijenjao lokacije, rastao i razvijao se u skladu sa svojim potrebama i mogućnostima. Tada su u upotrebi bili manji putnički avioni, a u tom periodu koristio se nekadašnji vojni aerodrom na lokalitetu Rajlovca, koji je predstavljao prvo letjelište ikada u gradu Sarajevu1.
Nakon završetka Drugog svjetskog rata, od 1947. godine, ponovo se uspostavlja redovni civilni zračni saobraćaj prema Sarajevu. Tada se počinje koristiti aerodrom u Butmiru, nedaleko od mjesta današnjeg aerodroma. Najraniji počeci Promet obavlja tek formirana jugoslavensko-sovjetska kompanija “JUSTA”, koja je radila nešto duže od godinu, jer se odlukom Vlade tadašnje Federativne Narodne Republike Jugoslavije (FNRJ) zbog sukoba sa SSSR-om osniva domaća kompanija Jugoslovenski aerotransport (JAT). Osovinu JAT-ove flote u to doba činili su avioni Dakota (DC-3) sa 24 putnička sjedišta, te legendarni DC-3 koji je bio u funkciji u naredne 22 godine1.
Izgradnja novog aerodroma
Zbog naraslih potreba krenulo se u realizaciju ideje o gradnji potpuno novog aerodroma. Poslije dugogodišnjih analiza i ispitivanja pozicije budućeg aerodroma, odlučeno je da on bude lociran u Sarajevskom polju, u neposrednoj blizini postojećeg travnatog aerodroma Butmir. Sama gradnja počela je krajem 1965. i trajala je nešto više od tri godine. Izgrađena je potrebna aerodromska infrastruktura koja je obuhvatala pistu, rulne staze, platformu i ostalo. Kontrolni toranj bio je također u sklopu aerodromske zgrade. Radionavigacijska (R/NAV) oprema na aerodromu omogućavala je prihvat svih vrsta zrakoplova u prilikama noćnog letenja i složenih vremenskih uslova. Konačno, 2. juna 1969. godine “Aerodrom Sarajevo-Ilidža”, kako se tada zvanično zvao, širi svoja krila za civilni zračni saobraćaj. Projekat je to koji je bio od esencijalne važnosti za razvoj grada podno Trebevića. Otvaranje prvog međunarodnog aerodroma značilo je samo jedno – Sarajevo je otvorilo svoja vrata za putnike, promet i robu iz cijelog svijeta1.
Godinu dana kasnije, 1970. uspostavljena je prva međunarodna avio linija sa njemačkim Frankfurtom. Kandidaturom Sarajeva za organizaciju Zimskih olimpijskih igara 1984. godine javila se i potreba za proširenjem kapaciteta samog aerodroma. To je podrazumijevalo produženje postojeće piste za 150 metara, izgradnju potpuno nove paralelne rulne staze, novog terminala i objekta Službe kontrole letenja s novim kontrolnim tornjem. Time se aerodrom Sarajevo svrstao u najopremljenije aerodrome u ovom dijelu Evrope tog vremena. Tehnološki, kadrovski i na svaki drugi način bio je spreman ugostiti najbolje zimske sportiste svijeta i mnogobrojne turiste1.
Agresija i ponovno otvaranje
Agresija i zvanično na neki način počinje okupacijom Sarajevskog aerodroma, koji zaposjeda jedinica bivše JNA. U noći između 4. i 5. aprila 1992. godine JNA — pripadnici Vazduhoplovne akademije iz Rajlovca — zauzima Aerodrom i drži ga u svojim rukama do polovine juna. Tada ga predaje srpskim paravojnim jedinicama, koje preuzimanjem Aerodroma počinju opću pljačku i uništavanje opreme, radionavigacijskih sredstava i svega ostalog što se nije moglo transportirati prema Beogradu i teritorijama pod srpskom kontrolom. Nastaje tužni period. Potpuno se obustavlja bilo kakvo civilno letenje1.
Od aprila 1996. dijelom Aerodroma upravljaju civilne vlasti BiH. Od tog momenta počinje borba za vraćanje Aerodromu Sarajevo prave funkcije — civilnog zrakoplovstva. Dio polovne opreme doniran je Aerodromu, sanirana je sortirnica i pretvorena u improvizirani terminal. Radnici nakon kratke obuke u Turskoj zauzimaju svoja dugo očekivana radna mjesta. Sarajevski aerodrom otvara se 15. augusta 1996. godine za civilni promet. Taj događaj značio je ostvarenje najvećeg sna svih zaposlenih. Odmah po otvaranju Aerodroma, Croatia Airlines uspostavlja vezu između Sarajeva i Zagreba, a turska kompanija Top Air između Sarajeva i Istanbula1.
Zanimljivosti i anegdote za aerodrom Sarajevo
Osim svoje istorije, aerodrom Sarajevo ima i mnoge zanimljivosti i anegdote koje su se dogodile tokom godina. Evo nekih od njih:
- Aerodrom Sarajevo je bio jedan od rijetkih aerodroma u svijetu koji je imao svoju poštansku marku. Naime, povodom otvaranja novog aerodroma 1969. godine, izdata je posebna marka sa motivom aerodroma i aviona DC-9
- Aerodrom Sarajevo je bio jedan od prvih aerodroma u Evropi koji je imao svoj vlastiti muzej. Muzej je osnovan 1973. godine i sadržavao je brojne eksponate vezane za istoriju i razvoj sarajevskog aerodroma i zrakoplovstva uopšte. Nažalost, muzej je uništen tokom agresije na BiH, a njegova obnova je u planu.
- Aerodrom Sarajevo je bio jedan od najvažnijih mjesta za humanitarnu pomoć tokom opsade Sarajeva. Naime, aerodrom je bio pod kontrolom UNPROFOR-a, koji je organizovao mostove zrakom za dopremanje hrane, lijekova, goriva i drugih potrepština za stanovništvo Sarajeva. Ova operacija je bila poznata pod nazivom “Operacija Sky Bridge” i trajala je od jula 1992. do januara 1996. godine. Tokom tog perioda, na aerodrom Sarajevo je sletjelo više od 12.000 letova sa oko 160.000 tona humanitarne pomoći.
- Aerodrom Sarajevo je bio jedan od najopasnijih aerodroma za slijetanje i polijetanje tokom rata. Naime, aerodrom je bio pod stalnom paljbom snajpera i artiljerije sa okolnih brda, koji su pokušavali da onemoguće humanitarnu pomoć i evakuaciju ranjenika i civila. Mnogi avioni su bili pogođeni i oštećeni, a neki su i srušeni. Jedan od najpoznatijih slučajeva je bio slijetanje aviona francuskog predsjednika Francoisa Mitterranda, koji je 28. juna 1992. godine došao u Sarajevo da izrazi podršku građanima. Njegov avion je bio meta snajpera i granata, ali je uspio sigurno sletjeti i polijetiti.
Ovo su samo neke od zanimljivosti i priča o aerodromu u Sarajevu, koji je bio i ostao simbol otpora, nade i ponosa grada Sarajeva i cijele BiH. Ako ste ikada posjetili ili planirate posjetiti ovaj aerodrom, nadamo se da ćete uživati u njegovoj ljepoti i značaju, i da ćete se sjetiti njegove slavne istorije.
Za povoljan privatni parking u blizini ovog aerodroma uvijek imajte nas na umu kao polaznu destinaciju.